ರಿಸರ್ಚ್ ಜೀತ ಪದ್ಧತಿ!

by Nataraj Huliyar

ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರ ತೇಜಸ್ವಿಯವರ ರಿಸರ್ಚ್ ಮನೋಭಾವ ಕುರಿತು ಮಾತಾಡುತ್ತಾ, ‘ಸಂಶೋಧನಾ ಜೀತ ಪದ್ಧತಿ ಎಂಬ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಅದು ಹೇಗೋ ಯಾಕೋ ನನ್ನ ಬಾಯಿಂದ ಹೊರಬಿತ್ತು. ಈ ಮಾತು ಕೇಳಿ ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಕೆಲವು ಸಂಶೋಧಕ, ಸಂಶೋಧಕಿಯರು ನಕ್ಕರು.  ಇದಾದದ್ದು ಮೊನ್ನೆ ‘ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರ’ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರದ ಉದ್ಘಾಟನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ. ಗಾಂಧಿಯನ್ ಎಂ.ಸಿ. ನರೇಂದ್ರರ ಶ್ರೀರಾಮಕೃಷ್ಣ ಸಮಗ್ರ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರ ಗೊಟ್ಟಿಗೆರೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ರಾಗಿ ಕಣವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ತೋಟದಲ್ಲಿದೆ; ಇಲ್ಲಿನ ಸಹ್ಯಾದ್ರಿವನದ ‘ಸಂಧ್ಯಾಸ್ಮೃತಿ’ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹುಲ್‌ಕುಲ್ ಮುನಿಸ್ವಾಮಪ್ಪ ಮುನಿವೆಂಕಟಮ್ಮ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಜೊತೆಗೂಡಿ ನರೇಂದ್ರ, ಗೆಳೆಯ ಶಿವಾರೆಡ್ಡಿ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಮಿತ್ರ ಕಿಶೋರ್ ಮುಂತಾದ ಹಲವರ ಶ್ರಮದಿಂದ ‘ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರ’ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರ ಮೈದಾಳಿದೆ.

ಈ ಅಂಕಣ ಬರೆಯುವ ಶನಿವಾರ ಅವತ್ತಿನ ನಗುವಿನ ಗಳಿಗೆ ನೆನಪಾಯಿತು; ಆ ಸಂಶೋಧಕಿಯರು-ಸಂಶೋಧಕರು ಯಾಕೆ ನಕ್ಕಿರಬಹುದು? ಅವರ ನಗುವಿನ ಅರ್ಥ ಏನಿರಬಹುದು ಎಂದುಕೊಂಡೆ. ತಕ್ಷಣ, ದೇವನೂರ ಮಹಾದೇವರ ‘ಮಾರಿಕೊಂಡವರು’ ಕತೆಯ ಕೊನೆಯ ಎರಡು ಸಾಲುಗಳು ನೆನಪಾದವು:

ಯಾತಕ್ಕೊ ಕಿಟ್ಟಪ್ಪ ನಕ್ಕ 
ಬೀರನೂ ನಕ್ಕನು. 

ಕತೆಯ ಕೊನೆಗೆ ಬರುವ ಈ ಎರಡು ಚಿತ್ರಗಳ ಸಂದಿಗ್ಧಾರ್ಥವನ್ನು- ಅಂದರೆ ಬಹು ಅರ್ಥಗಳನ್ನು- ಕ್ಲಾಸುಗಳಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದು ನೆನಪಾಯಿತು. ಆ ಬಗ್ಗೆ ಮುಂದೆಂದಾದರೂ ಬರೆಯಬಹುದು. ಆ ಜಾಡಿಗೆ ಹೋಗಿ ಅವತ್ತಿನ ಸಂಶೋಧಕಿಯರ, ಸಂಶೋಧಕರ ನಗುವಿನ ಹಿಂದಿನ ಮನಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು ಎನ್ನಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿದ್ದ ಕೆಲವರನ್ನು ಅನಂತರ ಕೇಳಿದೆ: 

‘ಸಂಶೋಧನಾ ಜೀತಪದ್ಧತಿ ಎಂಬ ಹೊಸ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಹೇಗಿದೆ?!’ 

ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟಿನಲ್ಲಿರುವ ಸತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾರಿಗೂ ತಕರಾರಿದ್ದಂತಿರಲಿಲ್ಲ! ಸಂಶೋಧನೆಯ ಬಗೆಬಗೆಯ ಜೀತಗಳನ್ನು ಅವರೆಲ್ಲ ಕಂಡವರೇ. ಆ ಜೀತ ಫ್ಯೂಡಲ್ ಗೈಡುಗಳ ಜೀತದಿಂದ ಹಿಡಿದು, ಕೊನೆಗೆ ರಿಸರ್ಚರುಗಳು ಆರಿಸಿಕೊಂಡ ವಸ್ತುವಿನ ಹುಡುಕಾಟದಲ್ಲಿ ಆನಂದ ಸಿಗದೆ, ಆ ವಸ್ತು ಕುರಿತ ಜೀತ ಪದ್ಧತಿಯ ತನಕ ಮುಟ್ಟುತ್ತದೆ! ಈ ಬಗೆಯ ಜೀತ ಪದ್ಧತಿಯ ಮಾತಾಡಿದ ಐದಾರು ದಿನಗಳಾದ ಮೇಲೆ ‘ವರ್ಕರ್’ ಮತ್ತು ‘ವರ್ಕ್’ ಬಗ್ಗೆ ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಹೇಳಿದ ಮಾತೊಂದು ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿತ್ತು:

‘ಕಾರ್ಮಿಕನಿಗೆ ‘ಕೆಲಸ’ ಎನ್ನುವುದು ಅವನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದಿಂದ ಹೊರಗಿರುವಂಥದು. ಅದು ಅವನ ಸಹಜ ಸ್ವಭಾವದ ಭಾಗವಲ್ಲ. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಅವನು ಮಾಡುವ ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಸಾರ್ಥಕ್ಯ ಭಾವ ಹುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ; ಬದಲಿಗೆ ನಿರಾಕರಣೆಯ ಭಾವವೇ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಕಾರ್ಮಿಕನೊಬ್ಬ ಬಿಡುವಿನ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ನೆಮ್ಮದಿಯಲ್ಲಿರುತ್ತಾನೆ; ಆದರೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವಾಗ ಅವನನ್ನು ಅನಾಥಭಾವ ಕಾಡುತ್ತದೆ.’ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಮನೋಲೋಕ ಕುರಿತು ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಹೇಳಿದ ಮಾತು ಅವನ ಏಲಿಯನೇಶನ್ ಥಿಯರಿಯ ಭಾಗ ಕೂಡ. 

ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿದ ಮಾತನ್ನು ಓದುತ್ತಾ, ನಮ್ಮ ಸಂಶೋಧಕ, ಸಂಶೋಧಕಿಯರು ಕೂಡ ಕಳೆದ ಕೆಲವು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ‘ವರ್ಕರ್’ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ‘ರಿಸರ್ಚ್…ಅಬ್ಬಾ ಸದ್ಯ ಮುಗೀತು! ಕೊನೆಗೂ ಮುಗೀತು!’ ಈ ಥರದ ಉದ್ಗಾರಗಳನ್ನೇ ಹೊರಡಿಸಿರುವುದು ನೆನಪಾಯಿತು. ಡಿ. ಆರ್. ನಾಗರಾಜರಂಥ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ರಿಸರ್ಚ್ ಮಾಡುತ್ತಾ, ಕೊನೆಯ ಎರಡು ವರ್ಷ ಸತತವಾಗಿ ಬರೆದು, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಬರೆದು, ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ನನಗೂ ‘ಸದ್ಯ ಮುಗೀತು’ ಎನ್ನಿಸಿದ್ದು ನಿಜ; ನಂತರ ಅದನ್ನು ಪುಸ್ತಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವಾಗ ಇನ್ನಷ್ಟು ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ವಿಷಾದ ಹುಟ್ಟಿ, ಮತ್ತಷ್ಟು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದೂ ನಿಜ. ಆದರೂ ನನ್ನ ‘ಆಫ್ರಿಕನ್ ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕತೆ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆ’ ಎಂಬ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೃತಿಯ ಲೇಖಕನ ಮಾತುಗಳ ಕೊನೆಯ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿರುವ ‘ಜ್ಞಾನೋದಯ’ ಇದು: 

‘ಈ ಸಂಶೋಧನಾಬರಹದ ಕೊನೆಗೆ ಹೇಳಬೇಕಾದ ಮುಖ್ಯವಾದ ಮಾತೊಂದಿದೆ: ಅದೇನೆಂದರೆ, ಈ ಅಧ್ಯಯನ ಈಗ ಆರಂಭವಾಗಿದೆ…’

ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಅಡಿಗರ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಪದ್ಯದ ‘ಆದರು ಕಲಿತಿಲ್ಲವೆಂಬ ನೆನಪುಳಿಸು…’ ಎಂಬ ವಿವೇಕ ಕೂಡ ನನ್ನ ಪುಸ್ತಕದ ಕೊನೆಯ ಸಾಲನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿರಬಹುದು! ಅದೆಲ್ಲ ಇರಲಿ, ತೇಜಸ್ವಿ ಯಾವ ಡಾಕ್ಟರೇಟಿನ ತಂಟೆಗೂ ಹೋಗದೆ, ಸರ್ಕಾರಿ ಕೆಲಸಕ್ಕೂ ಹೋಗದೆ, ಕತೆ, ಕಾದಂಬರಿ, ಫಿಲಾಸಫಿ, ಇನ್ನಿತರ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ತಮ್ಮ ಪಾಡಿಗೆ ತಾವು ರಿಸರ್ಚ್ ಮಾಡುತ್ತಾ, ಬರೆಯುತ್ತಾ ಹೋದ ಮಾದರಿ ಅವರೇ ಕಂಡುಕೊಂಡ ಶೋಧದ ಮಾದರಿಯಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ತೇಜಸ್ವಿ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಕತೆಗಾರರಾದ್ದರಿಂದ ರಿಸರ್ಚ್ ಎಲ್ಲೂ ಹೊರೆಯಾಗದೆ ಅದನ್ನು ಕತೆಯಾಗಿಸುವ ಕಲೆ ಅವರಿಗೆ ಒಲಿದುಬಿಟ್ಟಿತ್ತು. ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಒಬ್ಬ ರಿಸರ್ಚರ್ ಗೆ ಇರಬೇಕಾದ ’ನಿರ್ಭಯ’ ಅಕಡೆಮಿಕ್ ಗುಣ- ’ವೇರ್ ದ ಮೈಂಡ್ ಈಸ್ ವಿಥೌಟ್ ಫಿಯರ್’ ಮನಸ್ಥಿತಿ- ತೇಜಸ್ವಿಯವರ ಸ್ವತಂತ್ರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಯಾರ ನೇರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವೂ ಇಲ್ಲದೆ, ತಾವು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟು ಓದಿದ ಪುಸ್ತಕಗಳು; ತಾವು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ನೋಡಲೆತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಜನಜೀವನ; ಲೋಹಿಯಾವಾದದ ಕಣ್ಣಿನ ಮೂಲಕ ಗ್ರಹಿಸಿದ ಚರಿತ್ರೆ ಹಾಗೂ ಸಮಕಾಲೀನ ಭಾರತ…ಇವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಅರಿತು ತೇಜಸ್ವಿ ಬರೆಯುತ್ತಾ ಹೋದರು. ತಮ್ಮ ಹುಡುಕಾಟದ ಭಾಗವಾಗಿಯೇ ಹಲವು ಶಿಸ್ತುಗಳ ಬೆನ್ನು ಹತ್ತಿದರು…ಅದು ಎಂದೂ ಅವರಿಗೆ ಜೀತವಾಗಲಿಲ್ಲ!

ಇಷ್ಟಾಗಿಯೂ. ಮಾನವಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಗಳ ಅಥವಾ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಸಂಶೋಧಕ, ಸಂಶೋಧಕಿಯರಿಗೆ ತೇಜಸ್ವಿ ಮಾರ್ಗದ ಜೊತೆಗೇ ಹಲವು ಮಾರ್ಗಗಳಿವೆ. ಅವರ ಎದುರು ಡಿ. ಆರ್. ನಾಗರಾಜರಂತೆ ಪಠ್ಯದ ನಿಕಟ ಓದು ಮತ್ತು ಫಿಲಸಾಫಿಕಲ್, ಐಡಿಯಲಾಜಿಕಲ್, ಥಿಯರಿಟಿಕಲ್ ಗ್ರಹಿಕೆಗಳ ಮಾರ್ಗವಿದೆ; ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಸೈದ್ ಅವರಂತೆ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಕಾಲಘಟ್ಟಗಳು, ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟಗಳ ತಾತ್ವಿಕತೆಗಳು ಇವೆಲ್ಲ ಸೇರಿ ಕೆಲ ಬಗೆಯ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಬರೆಸುವ ರೀತಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಮಾರ್ಗವಿದೆ; ನೋಮ್ ಚಾಮ್‌ಸ್ಕಿಯವರಂತೆ ಪ್ರತಿದಿನದ ರಾಜಕಾರಣದ ಹಿಂದೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಜಾಗತಿಕ ಯಜಮಾನಿ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಮಾರ್ಗವಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕೆ ಮೂಲ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಂತೆ ೨೦೭ ವರ್ಷಗಳ ಕೆಳಗೆ ೧೮೧೮ರ ಮೇ ೫ ರಂದು ಹುಟ್ಟಿದ ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಅಪಾರ ಬಡತನವನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಂಡು, ಚರಿತ್ರೆ, ಫಿಲಾಸಫಿ, ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಆಳವಾಗಿ ಓದಿ, ವಿಶ್ವವಿಮೋಚನೆಗಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಅನನ್ಯ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಮಾರ್ಗವಿದೆ… ಇವು ತಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಹೊಳೆದ ಉದಾಹರಣೆಗಳಷ್ಟೆ…

ಇದೆಲ್ಲ ಆಗುವುದು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಬೌದ್ಧಿಕ ಕೆಲಸವೂ ನಿಜಕ್ಕೂ ನಾವು ತೊಡಗುವ ಸೃಜನಶೀಲ ಆಟ ಹಾಗೂ ಮಹಾಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಕಾಯಕ ಎಂದು ನಮ್ಮ ಆಳದಲ್ಲಿ ಅನ್ನಿಸಿದಾಗ ಮಾತ್ರ. ಆಗ ಮಾತ್ರವೇ ಗಂಟೆಗಟ್ಟಲೆ ಅನ್ನ, ನೀರು, ಹೊರಗಿನ, ಒಳಗಿನ ಕಿರಿಕಿರಿ ಯಾವುದರ ನೆದರೂ ಇಲ್ಲದೆ ನಾವು ನಮ್ಮ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುವುದು. ಮಾನವಜೀವಿಯ ದುರದೃಷ್ಟ: ಅಂಥ ಸ್ಥಿತಿ ಸದಾ ದಕ್ಕುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೆ ಈ ಜೀವನಮಾರ್ಗ ಅಥವಾ ಸ್ಥಿತಿ ರೂಢಿಯಾಯಿತೆಂದರೆ, ಯಾವುದೂ ನಮ್ಮನ್ನು ಈ ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಕದಲಿಸಲಾಗದು. ಎಂಥ ನುರಿತ ಆಟಗಾರ್ತಿಯೂ ಕೂಡ ಕೆಲವು ದಿನ ಪ್ರಾಕ್ಟೀಸ್ ಬಿಟ್ಟರೆ ಅವಳ ಆಟ ತನ್ನ ಖದರ್ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ; ಹಾಗೇ ಸಂಶೋಧನೆ ಕೂಡ.

ತೇಜಸ್ವಿ ರಿಸರ್ಚನ್ನು ಎಂದೂ ತಮ್ಮ ಹೊರಗೆ ಇರುವ ಕೆಲಸ ಅಂದುಕೊಂಡಂತಿಲ್ಲ; ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಅವರಿಗೆ ಅದು ಜೀವನವಿಧಾನ ಆದಂತಿದೆ; ಒಮ್ಮೆ ಅದೊಂದು ಜೀವನವಿಧಾನ ಆದ ನಂತರ, ಇಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಬೀಳಬೇಕು, ಇಲ್ಲಿಂದ ಓಡಿಹೋಗಬೇಕು ಎಂಬ ತಹತಹವೇ ಹುಟ್ಟಲಾರದು. ಅದು ಕೂಡ ‘ವರ್ಕ್’. ಆಗ ಈ ’ವರ್ಕ್’ ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಹೇಳುತ್ತಿರುವ ‘ವರ್ಕರ್’ನ ಅನುಭವದಂತೆ ಅನಾಥ ಭಾವ ಹುಟ್ಟಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಮಾರ್ಕ್ಸ್ ಹೇಳುತ್ತಿರುವ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಲೋಕದ ‘ವರ್ಕರ್’ನ ಅನುಭವವು ಸ್ವತಂತ್ರನಾದ, ತನ್ನ ಕೆಲಸವನ್ನು ಇಷ್ಟ ಪಡುವ ಬಡಗಿಗೆ, ಮೆಕ್ಯಾನಿಕ್ಕಿಗೆ ಪೂರಾ ಅನ್ವಯಿಸಲಾರದು. ವಿಮರ್ಶಕನೊಬ್ಬ 'ವರ್ಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಶೇಕ್‌ಸ್ಪಿಯರ್’ ಎಂದರೆ ಕೇವಲ ‘ಶೇಕ್‌ಸ್ಪಿಯರ್ ಕೃತಿಗಳು’ ಎಂದು ಅರ್ಥವಲ್ಲ; ಬದಲಿಗೆ, ಶೇಕ್‌ಸ್ಪಿಯರನ 'ಕೆಲಸ’; ಅವನು ನಾಟಕವೊಂದರ ಮೇಲೆ ವರ್ಕ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ರೀತಿ; ಅವನು ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಶ್ರಮ… ಇವನ್ನೆಲ್ಲ ‘ವರ್ಕ್ಸ್’ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ; ಇವೆಲ್ಲ ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಇವು 'ವರ್ಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಶೇಕ್‌ಸ್ಪಿಯರ್’ ಎಂದಿದ್ದ. ಈ ವಿವರಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮೊದಲು ನನ್ನ ಗಮನ ಸೆಳೆದವರು ಹಿರಿಯರಾದ ಕಿ.ರಂ. ನಾಗರಾಜ್. 

ಈ ಮಾತು ಬರೆಯುತ್ತಿರುವಾಗ ಕಿ.ರಂ. ಒಮ್ಮೆ ಕುಮಾರವ್ಯಾಸನ ಕೃಷ್ಣನ ಬಗ್ಗೆ ಪಾಠ ಮಾಡಲು ಮಾಡಿದ ರಿಸರ್ಚ್ ನೆನಪಾಯಿತು. ಅವರದೇ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ: ‘ಏನ್ಸಾರ್! ಆಗಿನ್ನೂ ಹೊಸದಾಗಿ ಎಂ.ಎ. ಕ್ಲಾಸಿಗೆ ಪಾಠ ಹೇಳ್ತಾ ಇದ್ದೆ… ಆ ಕ್ಲಾಸಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಹಾರ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ…ಈ ಥರದ ಶಾರ್ಪ್ ಹುಡುಗರು…ನಾನು ಏನಾದ್ರೂ ಹೊಸದಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕಲ್ಲ ಅಂತ ಯೋಚನೆ ಮಾಡ್ದೆ…ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಲೋಹಿಯಾ ಸಾಹೇಬರ 'ರಾಮ ಕೃಷ್ಣ ಶಿವ’ ಲೇಖನ ತಗೊಂಡು ರಾತ್ರಿಯೆಲ್ಲ ಓದಿದೆ…ನಾಳೆ ಕ್ಲಾಸಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣಾ ಕ್ಯಾರಕ್ಟರ್‍ ಬೇರೆ ಥರ ಎಮರ್ಜ್‌ ಆಯ್ತು…’

ಇದಾದ ಹಲ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ನೆನಸಿಕೊಂಡು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಿ.ರಂ. ಮೋರೆಯಲ್ಲಿ ದಶಕಗಳ ಹಿಂದಿನ ‘ಪಾಠರತಿ’ಯ ರಂಗು ಹಾಗೇ ಏರಿದಂತಿತ್ತು! ಅದನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ‘ಪಾಠರತಿ’ ಎಂದು ಕರೆದವರು ಲಕ್ಷ್ಮಿನಾರಾಯಣ ಭಟ್ಟರು! ತರುಣ ಕಿ.ರಂ. ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಅಥವಾ ಲೋಹಿಯಾ ಲೇಖನವನ್ನು ಜೀತದಂತೆ ಓದಿರಲಿಲ್ಲ…ಆಟದಂತೆ ಓದಿದ್ದರು…ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಅವರ ಓದಿನ ಆಟ ಸದಾ ಸೃಜನಶೀಲವಾಗಿತ್ತು…ನಾವು ಮಾಡುವ ಕೆಲಸ ಹೀಗೆ ಆಟವಾಗುವ ಗಳಿಗೆಗಳು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರಲಿ! 

ಇವೆಲ್ಲ ಬರೆಯುವಾಗ ಇದೇ ಐಡಿಯಾ ಕುರಿತ ಲಂಕೇಶರ ನೀಲು ಪದ್ಯ ತಲೆಯೊಳಗೆ- ಛೆ! ಛೆ! ನೀಲು ಪದ್ಯವಾದ್ದರಿಂದ ಮೈಯೊಳಗೆ- ಸುತ್ತುತ್ತಿತ್ತು. ಅದನ್ನು ಹುಡುಕಲು ನೂರಾರು ನೀಲು ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ, ಗಂಟೆಗಟ್ಟಲೆ ನೀಲು ಮಿಂಚುಕಾವ್ಯಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕಳೆದು ಹೋದೆ. ಲಂಕೇಶ್ ತಮ್ಮ ಪ್ರತಿ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲೂ ಈ ಆಟದ ಆನಂದ ಅನುಭವಿಸಿರುವುದು ನನ್ನ ಅನುಭವಕ್ಕೂ ಬರತೊಡಗಿತು. ಆದರೆ ಆ ನೀಲು ಮಿಂಚುಕಾವ್ಯ ಮಾತ್ರ ಸಿಕ್ಕಲಿಲ್ಲ. ಅದು ಕೊನೆಗೆ ಗೆಳೆಯ ಐಜೂರ್ ಬಾಯಲ್ಲೇ ಇತ್ತು: 

ನನ್ನ ಕೆಲಸ ನನಗೆ 
ನನ್ನಹೃದಯದ ಪ್ರೀತಿಯಂತೆ
ಹರ್ಷ ಕೊಡದಿದ್ದರೆ 
ಅದು ಜೀತ.
                -ನೀಲು